Key Takeaway
- สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า คือรูปภาพหรือเครื่องหมายที่ใช้แทนอุปกรณ์และส่วนประกอบต่างๆ ภายในวงจรไฟฟ้า โดยมีมาตรฐานเป็นภาษาสากลที่ใช้กันทั่วโลก เพื่อให้วิศวกร นักออกแบบ ช่างไฟฟ้า หรือแม้แต่ผู้ใช้งานทั่วไปสามารถเข้าใจและสื่อสารกันได้อย่างถูกต้อง
- สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเบื้องต้นที่ควรรู้ มี 9 ประเภท ได้แก่ สายไฟและการเชื่อมต่อ สวิตช์ รีเลย์ แหล่งจ่ายไฟ การต่อลงดินหรือกราวนด์ ตัวเหนี่ยวนำ ตัวต้านทาน ตัวเก็บประจุ และอื่นๆ
- วิธีอ่านสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าคือการทำความเข้าใจจากรูปแบบและมาตรฐานที่ใช้ เช่น IEC, NEC หรือ DIN โดยแต่ละสัญลักษณ์จะแทนอุปกรณ์หรือฟังก์ชันไฟฟ้าต่างๆ บนแผนผังวงจร เช่น สวิตช์ หลอดไฟ หรือสายไฟ ซึ่งช่วยให้สามารถตีความและใช้งานวงจรได้ถูกต้องและรวดเร็ว
- หากสนใจระบบไฟฟ้าพลังงานสะอาด แนะนำ EWAVE มีบริการติดตั้งโซลาร์เซลล์ครบวงจร พร้อมออกแบบระบบและติดตั้งโดยผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้มั่นใจว่าระบบไฟฟ้าปลอดภัยและได้มาตรฐาน
สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเป็นภาษาสากลที่ใช้แทนอุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ เช่น สวิตช์ ฟิวส์ หลอดไฟ หรือสายดิน แม้จะดูเป็นภาพเรียบง่าย แต่กลับมีความหมายที่สำคัญและจำเป็นต้องเข้าใจ เพราะเป็นกุญแจสำคัญในการอ่านแบบวงจรไฟฟ้าได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย
บทความนี้จะพาไปรู้จักกับสัญลักษณ์ไฟฟ้าเบื้องต้น พร้อมคำอธิบายความหมายที่ควรรู้ เหมาะทั้งสำหรับช่างไฟฟ้า ผู้ใช้งานทั่วไป ไปจนถึงเจ้าของบ้านที่อยากเข้าใจระบบไฟในบ้านของตนเอง เพื่อให้สามารถอ่านวงจรไฟฟ้าได้อย่างถูกต้อง แม่นยำ และปลอดภัยยิ่งขึ้น

สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าคืออะไร? ทำไมต้องเรียนรู้ให้เข้าใจ
สัญลักษณ์วงจรไฟฟ้า คือรูปภาพหรือเครื่องหมายที่ใช้แทนอุปกรณ์และส่วนประกอบต่างๆ ภายในวงจรไฟฟ้า โดยมีมาตรฐานเป็นภาษาสากลที่ใช้กันทั่วโลก เพื่อให้วิศวกร นักออกแบบ ช่างไฟฟ้า หรือแม้แต่ผู้ใช้งานทั่วไปสามารถเข้าใจและสื่อสารกันได้อย่างถูกต้อง ช่วยให้การออกแบบ วิเคราะห์ และตรวจสอบวงจรไฟฟ้าเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
โดยการรู้สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเบื้องต้นจะช่วยให้เข้าใจการทำงานหรือฟังก์ชันของวงจรไฟฟ้ามากขึ้น สามารถถอดรหัสภาพรวมของวงจรได้อย่างแม่นยำ ถูกต้อง และปรับใช้กับวิธีประหยัดไฟฟ้าได้อย่างเหมาะสม เช่น การเลือกใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีฉลากประหยัดไฟเบอร์ 5 ซึ่งช่วยลดการใช้พลังงานในระยะยาวได้จริง
นอกจากนี้ สัญลักษณ์ยังเป็นเครื่องมือหลักที่ใช้แทนอุปกรณ์ต่างๆ เพื่อเขียนแบบให้อ่านได้เข้าใจง่าย สื่อสารเข้าใจตรงกัน วิเคราะห์และแก้ไขปัญหาของไฟฟ้าที่เกิดขึ้นได้อย่างตรงจุด ลดความคลาดเคลื่อนในขั้นตอนการติดตั้งและซ่อมบำรุง ประหยัดเวลาและลดความเสียหายจากไฟฟ้าขัดข้องได้

ประเภทของสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าที่ควรรู้
สัญลักษณ์ทางไฟฟ้ามีหลายประเภท แต่ละแบบใช้แทนอุปกรณ์หรือการเชื่อมต่อในวงจร เพื่อให้อ่านและเข้าใจแผนผังไฟฟ้าได้ง่ายขึ้น ต่อไปนี้คือประเภทของสัญลักษณ์ไฟฟ้าทั้งหมดที่ควรรู้!
สัญลักษณ์สายไฟและการเชื่อมต่อ (Wires Symbols)
สัญลักษณ์สายไฟและการเชื่อมต่อ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนสายไฟ การเชื่อมต่อ หรือจุดตัดของสายไฟในวงจร เพื่อแสดงการเดินสายและความสัมพันธ์ระหว่างอุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างชัดเจนบนแผนผัง โดยมีสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
สายไฟฟ้า | สายไฟตรงทั่วไป เป็นสัญลักษณ์ใช้แทนสายไฟในวงจรไฟฟ้า | |
จุดต่อสาย | การเชื่อมต่อของสายไฟที่ตัดกันและเชื่อมต่อกันในจุดนั้น | |
สายไฟไม่เชื่อมต่อกัน | สายไฟที่ตัดกันในตำแหน่งนั้น ไม่ได้เชื่อมต่อกัน |
สัญลักษณ์ของสวิตช์ (Switches Symbols)
สัญลักษณ์ของสวิตช์ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์เปิด-ปิดวงจรไฟฟ้า เพื่อควบคุมการไหลของกระแสไฟฟ้าในแผนผังวงจร การรู้และสามารถอ่านสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าได้จึงเป็นตัวช่วยให้เข้าใจระบบต่างๆ ได้ดีขึ้น โดยมีสัญลักษณ์ ดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
สวิตช์เปิด (N.O) | ใช้แทนสวิตช์แบบกดชั่วขณะ ซึ่งในสภาวะปกติวงจรจะเปิดอยู่ | |
สวิตช์ปิด (N.C) | ใช้แทนสวิตช์แบบกดชั่วขณะ ซึ่งในสภาวะปกติวงจรจะปิดอยู่ | |
สวิตช์เปิด-ปิด (SPST) | ใช้แทนสวิตช์มาตรฐานที่ใช้ในการเปิดหรือปิดการทำงานของอุปกรณ์ไฟฟ้า | |
สวิตช์สองทาง (SPDT) | ใช้แทนสวิตช์สองทาง เลือกการทำงานได้ 2 รูปแบบ เหมาะสำหรับใช้สลับการทำงานระหว่างวงจรไฟฟ้าสองชุด | |
สวิตช์แบบ DIP (Dual In-line Package) | ใช้ตั้งค่าการทำงานบนแผงวงจร กำหนดการตั้งค่าต่างๆ ของออนบอร์ด | |
จัมเปอร์ | ใช้แทนการตัดการเชื่อมต่อด้วยการใส่จัมเปอร์ลงบนหมุด | |
สะพานประสาน | ใช้แทนการบัดกรี เพื่อปิดการเชื่อมต่อ |
สัญลักษณ์รีเลย์ (Relays Symbol)
สัญลักษณ์รีเลย์ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์ควบคุมวงจรด้วยแม่เหล็กไฟฟ้า ซึ่งทำหน้าที่เปิด–ปิดวงจรอัตโนมัติโดยไม่ต้องสัมผัสโดยตรง สัญลักษณ์รีเลย์เป็นอีกส่วนที่สำคัญต่อการอ่านสัญลักษณ์ทางไฟฟ้า โดยมีสัญลักษณ์ ดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
รีเลย์ SPST (Single Pole Single Throw) | ใช้แทนรีเลย์ที่ปิดวงจร แสดงถึงกลไกการเชื่อมต่อเมื่อมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน | |
รีเลย์ SPDT (Single Pole Double Throw) | ใช้แทนรีเลย์ที่เปิดหรือเปลี่ยนตำแหน่งการเชื่อมต่อในวงจร แสดงการเปลี่ยนเส้นทางของกระแสไฟฟ้าตอนรีเลย์ทำงาน |
สัญลักษณ์แหล่งจ่ายไฟ (Sources Symbol)
สัญลักษณ์แหล่งจ่ายไฟ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์ที่จ่ายพลังงานไฟฟ้าให้กับวงจร เช่น แบตเตอรี่ หรือแหล่งจ่ายไฟฟ้ากระแสตรงและสลับ การรู้สัญลักษณ์แหล่งจ่ายไฟจะเป็นตัวช่วยให้สามารถรับมือกับสถานการณ์ขัดข้องทางไฟฟ้าได้ เช่น ไฟตก ไฟเกินได้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
แหล่งจ่ายแรงดันไฟฟ้า (Voltage Source) | ใช้แทนแหล่งกำเนิดแรงดันไฟฟ้าที่สร้างแรงดันไฟฟ้าแบบคงที่ | |
แหล่งจ่ายกระแสไฟฟ้า (Current Source) | ใช้แทนแหล่งกำเนิดกระแสไฟฟ้าที่สร้างกระแสไฟฟ้าคงที่ | |
แหล่งจ่ายแรงดันไฟฟ้ากระแสสลับ (AC Voltage Source) | ใช้แทนแหล่งจ่ายไฟฟ้ากระแสสลับ (AC) | |
เซลล์แบตเตอรี่ (Battery Cell) | ใช้แทนเซลล์ไฟฟ้าเดี่ยวที่ใช้ผลิตแรงดันไฟฟ้าแบบคงที่ | |
แบตเตอรี่ | ใช้แทนแบตเตอรี่ซึ่งประกอบด้วยเซลล์ไฟฟ้าตั้งแต่ 2 ก้อนขึ้นไป | |
แหล่งจ่ายแรงดันไฟฟ้าแบบควบคุม (Controlled Voltage Source) | ใช้แทนแหล่งจ่ายแรงดันไฟฟ้าแบบคงที่ที่สามารถควบคุมแรงดันเอาต์พุตได้ | |
แหล่งจ่ายกระแสไฟฟ้าแบบควบคุม (Controlled Current Source) | ใช้แทนแหล่งจ่ายกระแสไฟฟ้าแบบควบคุม ซึ่งสามารถปรับค่ากระแสที่จ่ายออกได้ตามต้องการ |
สัญลักษณ์การต่อลงดินหรือกราวนด์ (Earthing Symbol)
สัญลักษณ์การต่อลงดินหรือกราวนด์ คือสัญลักษณ์ที่แสดงตำแหน่งเชื่อมต่อวงจรไฟฟ้ากับพื้นดิน เพื่อความปลอดภัยและป้องกันไฟฟ้ารั่ว การรู้สัญลักษณ์การต่อลงดินหรือกราวนด์เป็นสิ่งสำคัญที่นำไปปรับใช้กับการติดตั้งไฟฟ้าโซลาร์เซลล์ โดยสัญลักษณ์ทางไฟฟ้า ดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
พื้นดิน (Ground) | ใช้แทนจุดอ้างอิงที่มีศักย์ไฟฟ้าเป็นศูนย์ และช่วยป้องกันไฟฟ้าช็อต | |
พื้นแชสซี (Chassis Ground) | ใช้แทนการเชื่อมต่อกับแชสซีของวงจร | |
Digital / Common Ground | ใช้แทนแรงดันอ้างอิงของดิจิทัล-แอนะล็อก |
สัญลักษณ์ตัวเหนี่ยวนำ (Inductors Symbol)
สัญลักษณ์ตัวเหนี่ยวนำ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์ที่เก็บพลังงานในรูปของสนามแม่เหล็ก มักใช้ในวงจรกรองสัญญาณหรือวงจรจ่ายไฟ การรู้สัญลักษณ์ตัวเหนี่ยวนำ จะช่วยให้สามารถอ่านวงจรไฟฟ้าได้ง่ายและเข้าใจมากขึ้น โดยสัญลักษณ์เบื้องต้นที่ควรรู้มีดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
ตัวเหนี่ยวนำ | ใช้แทนขดลวดหรือโซลินอยด์ที่สร้างสนามแม่เหล็ก | |
ตัวเหนี่ยวนำแกนเหล็ก | ใช้แทนตัวเหนี่ยวนำแกนเหล็ก รวมถึงเหล็ก | |
ตัวเหนี่ยวนำตัวแปร | ใช้แทนขดลวดหรือโซลินอยด์ที่มีสนามแม่เหล็กแปรผัน |
สัญลักษณ์ตัวต้านทาน (Resistance Symbol)
สัญลักษณ์ตัวต้านทาน คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์ที่จำกัดหรือควบคุมการไหลของกระแสไฟฟ้าในวงจร การรู้สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าที่เป็นสัญลักษณ์ตัวต้านทานจะช่วยให้สามารถอ่านวงจรได้เข้าใจมากขึ้น โดยมีสัญลักษณ์ ดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
ตัวต้านทานตัวแปร/รีโอสแตท (IEEE) | ใช้แทนตัวต้านทานแบบปรับได้ มี 2 ขั้ว | |
โพเทนชิออมิเตอร์ (Potentiometer) | ใช้แทนตัวต้านทานแบบปรับค่าได้ มี 3 ขั้ว | |
ตัวต้านทานทริมเมอร์ (Trimmer Resistor) | ใช้แทนตัวต้านที่ตั้งไว้ล่วงหน้า | |
เทอร์มิสเตอร์ (Thermistor) | ใช้แทนตัวต้านทานความร้อน ที่เปลี่ยนเมื่ออุณหภูมิเปลี่ยนแปลง | |
โฟโตเรซิสเตอร์ (Photoresistor) | ใช้แทนตัวเปลี่ยนความต้านทานตามการเปลี่ยนแปลงความเข้มของแสง |
สัญลักษณ์ตัวเก็บประจุ (Capacitor Symbol)
สัญลักษณ์ตัวเก็บประจุ คือสัญลักษณ์ที่ใช้แทนอุปกรณ์ที่เก็บพลังงานไฟฟ้าในรูปของประจุไฟฟ้า เพื่อนำไปใช้ในวงจรต่างๆ เช่น การกรองสัญญาณหรือรักษาแรงดัน การรู้สัญลักษณ์ตัวเก็บประจุช่วยให้อ่านวงจรไฟฟ้าได้เข้าใจมากขึ้น ต่อไปนี้คือสัญลักษณ์ตัวเก็บประจุที่ควรรู้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
ตัวเก็บประจุ (Capacitor) | ใช้แทนตัวเก็บประจุไฟฟ้าเป็นวงจรลัดสำหรับกระแสสลับ และวงจรเปิดสำหรับกระแสตรง | |
ตัวเก็บประจุแบบแปรผัน (Variable Capacitor) | ใช้แทนสัญลักษณ์แสดงถึงความจุที่ปรับได้ |
สัญลักษณ์อื่นๆ
นอกจากสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าที่ควรรู้เบื้องต้นแล้ว ยังมีสัญลักษณ์อื่นๆ ที่ใช้แทนอุปกรณ์ไฟฟ้าและเครื่องจักรต่างๆ ในวงจร เช่น มอเตอร์ หม้อแปลง และอุปกรณ์เสริมต่างๆ ซึ่งช่วยให้การอ่านและออกแบบวงจรไฟฟ้ามีความชัดเจนและเข้าใจง่ายขึ้น ดังนี้
สัญลักษณ์ | ชื่อส่วนประกอบ | ความหมาย |
เครื่องยนต์ | ใช้แทนมอเตอร์ไฟฟ้า | |
หม้อแปลงไฟฟ้า | ใช้แทนสัญลักษณ์แสดงถึงความจุที่ปรับได้ | |
ฟิวส์ | ใช้แทนฟิวส์ทำหน้าที่ตัดวงจรโดยอัตโนมัติเมื่อมีกระแสไฟฟ้าไหลเกินค่าที่กำหนด | |
ลำโพง | ใช้แทนตัวแปลงสัญญาณไฟฟ้า เป็นคลื่นเสียง | |
ไมโครโฟน | ใช้แทนตัวแปลงคลื่นเป็นสัญญาณไฟฟ้า | |
เสาอากาศ | ใช้แทนตัวส่ง และรับคลื่นวิทยุ | |
เสาอากาศไดโพล | ใช้แทนเสาอากาศเรียบง่ายสองสาย | |
หลอดไฟ | ใช้แทนโคมไฟที่สร้างแสงเมื่อมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน | |
หลอดไฟ | ใช้แทนโคมไฟที่สร้างแสงเมื่อมีกระแสไฟฟ้าไหลผ่าน |
สรุป
สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเป็นเครื่องหมายมาตรฐานที่ใช้แทนอุปกรณ์ไฟฟ้าในวงจร ช่วยให้นักออกแบบ วิศวกร และช่างไฟสามารถสื่อสารและเข้าใจแผงวงจรได้ตรงกัน ช่วยลดข้อผิดพลาดในการติดตั้ง ซ่อมแซม และตรวจสอบระบบไฟฟ้า รวมถึงช่วยในการวิเคราะห์ปัญหาไฟฟ้าได้แม่นยำ ประหยัดเวลาและต้นทุนในการซ่อมบำรุง การรู้และเข้าใจสัญลักษณ์ทางไฟฟ้าจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ควรฝึกและอ่านให้คล่องเพื่อให้สามารถใช้งานได้แม่นยำ สื่อสารกับช่างไฟฟ้าได้เข้าใจยิ่งขึ้น
หากคุณกำลังมองหาระบบไฟฟ้าพลังงานสะอาด ทีมงาน EWAVE พร้อมให้บริการติดตั้งโซลาร์เซลล์แบบครบวงจร โดยมีการออกแบบและติดตั้งระบบโดยช่างผู้เชี่ยวชาญ มั่นใจได้ในคุณภาพ ความปลอดภัย และการเชื่อมต่อที่ได้มาตรฐานทุกขั้นตอน
FAQ – คำถามที่พบบ่อย
จำเป็นต้องเรียนรู้สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าหรือไม่?
การเรียนรู้สัญลักษณ์ทางไฟฟ้าเป็นสิ่งจำเป็น เพราะถือเป็น “ภาษาสากล” ที่ช่วยให้สามารถเข้าใจ ออกแบบ และติดตั้งวงจรไฟฟ้าได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย นอกจากนี้ยังช่วยให้การสื่อสารระหว่างวิศวกร ช่างไฟ และผู้เกี่ยวข้องรวดเร็วและแม่นยำขึ้น
สัญลักษณ์ในวงจรไฟฟ้าเหมือนกันทั่วโลกไหม?
สัญลักษณ์ในวงจรไฟฟ้าไม่ได้เหมือนกันทั่วโลก แต่จะมีมาตรฐานหลักหลายระบบที่ใช้กัน เช่น IEC (International Electrotechnical Commission) ซึ่งเป็นมาตรฐานสากลที่นิยมใช้ทั่วโลก ANSI/NEC ของสหรัฐอเมริกา DIN ของเยอรมนี และ JIS ของญี่ปุ่น โดยแต่ละมาตรฐานอาจมีรูปแบบสัญลักษณ์ที่แตกต่างกันบ้าง จึงควรเลือกใช้มาตรฐานเดียวกันภายในงานเดียวกันและแจ้งให้ผู้อ่านแบบทราบด้วย
สัญลักษณ์ของหลอดไฟและสวิตช์คือแบบไหน?
สัญลักษณ์ของหลอดไฟ ในวงจรไฟฟ้า คือวงกลมมีเครื่องหมายกากบาท (X) อยู่ตรงกลาง
ส่วนสวิตช์ คือเส้นตรงตัดขาดหนึ่งจุดโดยมีเส้นเฉียงสั้นพาด แทนสถานะเปิด